Στον εύφορο κάμπο της Μεσαράς αναπτύχθηκε μια άλλη ακόμα αξιόλογη και πολυάνθρωπη πόλη η Γόρτυνα. Αν και κατοικήθηκε για πρώτη φορά από το τέλος της νεολιθικής εποχής (3000 π.Χ.) τη μεγαλύτερη ακμή της την γνώρισε στους χρόνους της ρωμαϊκής κυριαρχίας. Η εχθρική στάση της Κνωσού απέναντι στους Ρωμαίους τους έκανε να στραφούν προς τη Γόρτυνα, που δεν πρόβαλε αντίσταση. Οι Ρωμαίοι την όρισαν πρωτεύουσα της Κρήτης και σε κάποια περίοδο και της Κυρηναϊκής. Την κόσμησαν μάλιστα με ναούς, θέατρα, αγάλματα, θέρμες και άλλα λαμπρά οικοδομήματα. Καταστράφηκε από τους Σαρακηνούς το 824 μ.Χ. και η έδρα του νησιού μεταφέρθηκε στο Χάνδακα. Τα σπουδαιότερα επισκέψιμα μνημεία είναι : Το ωδείο και η μεγάλη επιγραφή, το βόρειο θέατρο, η ακρόπολη, ο ναός του Αγίου Τίτου, το Πυθίο, το ιερό των αιγυπτιακών θεοτήτων, το Νυμφαίο, το Αμφιθέατρο, η Μεγάλη Πόρτα, ο Ιππόδρομος, το νεκροταφείο της πόλης, το παλαιοχριστιανικό τρίκογχο και οι τάφοι των Αγ. Δέκα.
